Віншую вас, дарагія браты і сёстры, з вялікім і радасным святам - сусветнай радасцю Светлага Хрыстова Уваскрасення! Царква ў сваіх песнапеннях называе гэту падзею - паўстанне з мёртвых Сына Божага і Госпада нашага Іісуса Хрыста - святам са святаў і ўрачыстасцю з урачыстасцяў, якое сцвярджае ў нашым жыцці ідэалы дабрыні і святасці, нараджае ў душы самыя светлыя і высакародныя пачуцці. Пасха - гэта не проста свята. Гэта - сутнасць хрысціянства. Якою свабодай і якою бясстрашнасцю надзяліў Збавіцель хрысціянаў! Якую магутнасць усяляе Ён у душы Сваіх паслядоўнікаў! Мы не сіроты ў гэтым свеце. З намі - Айцец Нябесны! Няхай прыгнятаюць нас штодзённыя клопаты і турботы, няхай пануюць на зямлі хваробы, гора і нястачы, няхай лютуе "князь свету гэтага" - з намі Гасподзь Усемагутны! Няхай пагражаюць нам тысячы смерцяў - з намі Бог, Які ўваскрашае з мёртвых!
Смерць на зямлі цяпер для нас не страшная: яна - сон, яна - успенне, яна - часовая з'ява ў нашым быцці.
"Смерць, дзе тваё джала?! Пекла, дзе твая перамога?!" Царква сцвярджае, што Сын Божы смерць нашу ператварыў у сустрэчу з Сабой, у пярэдадзень уваскрасення. Таму не баімся больш мы, хрысціяне, нікога, хто можа пазбавіць нас зямнога жыцця - нам у Хрысце належыць жыццё вечнае. Пра гэта сведчыць прыклад мільёнаў мучанікаў старажытнасці і нашых дзён: яны сустрэлі смерць і перамаглі яе вераю і любоўю...
Мы жывем у свеце, які адрокся ад Бога і заняты толькі самім сабою. І амаль няма месца ў ім любові Божай, Божаму святлу. Але вось у гэты дзень мы гаворым самі сабе, і гаворым свету, і сведчым: не памерла, не загінула, не знікла, не адышло ў нябыт Царства Хрыстова.
"Святло ў цемры свеціць, і цемра не агарнула яго." (Іаан.1:4) "Вароты пякельныя не адолеюць Царкву" (Мф.16:18), не перамогуць Царства Божага - Царства жыцця і Царства любові, перамогі над злом і над смерцю. І радасці гэтай веры ніхто не адыме ад нас.
Хрыстос уваскрэс для таго, каб гэтае пасхальнае лікаванне было бясконцым не толькі ў нашым зямным, але і ў будучым жыцці.
Уваскрасенне ў любові Божай - вось мэта, вось найвышэйшы сэнс чалавечага жыцця.
У светлы дзень Пасхі Гасподняй малітоўна жадаю усім вам найвялікшай радасці - узаемнай любові і яднання ў Хрысце, Які перамог смерць і ўваскрэс. І жыць, і памерці, і ўваскрэснуць у любові Збавіцеля, праслаўляючы Яго за вялікія міласці да роду чалавечага, - вось шчасце хрысціянскае.
З Пасхаю Гасподняй вас, праваслаўныя! Хрыстос уваскрос!
Хрыстос Уваскрэс !
Якой нябеснай светлай радасцю звіняць гэтыя два словы і адгукаюцца ў кожнай хрысціянскай душы. Хрысціянства – рэлігія радасці.
Пасха – гэта не ўспамін, гэта не мара. Пасха – гэта рэальнасць! Пропаведзь Уваскрасення Хрыстова – пропаведзь жывых сведкаў. Апосталы прапаведуюць факт, падзею, сведкамі якой яны былі.
Першыя хрысціяне сваю веру называлі не рэлігіяй, а Добрай Весткай, і сваё прызначэнне ў свеце бачылі ў яе абвяшчэнні і распаўсюджанні. Першыя хрысціяне ведалі і верылі, што Уваскрасенне Хрыстова – не проста прычына штогадовага святкавання, а крыніца сілы і перамянення жыцця.
Хрысціянства сцвярджае, што адзін чалавек можа быць мацнейшы за ўсіх. І менавіта ў гэтым сцверджанні добрая вестка пра Хрыста. Хрыста без улады, без супрацьборства, без якой бы та ні было зямной моцы. Здраджаны, пакінуты ўсімі і – Пераможца.
Ад пустой магілы святло Уваскрасення стала нястрымна разлівацца па ўсім свеце, выганяючы смерць і робячы жыццё сапраўды жыццём.
Пасха Хрыстова – гэта свята дзівоснай перамогі над смерцю і цялеснай, і духоўнай. Смерць на зямлі цяпер не палохае нас. Царква сцвярджае, што ў смерці мы сустракаем Хрыста, што Ён смерць ператварыў у сустрэчу з Сабой, у пачатак уваскрасення.
Таму і няма месца тужлівай безнадзейнасці і роспачы ў душы хрысціянскай. Што б ні здаралася ў свеце, не бойцеся нічога. Мы жывем там, дзе Уваскрэслы Хрыстос. Мы не сіроты ў гэтым свеце. З намі Айцец Нябесны!
Уваскрасенне Хрыстова напаўняе наша жыццё сэнсам, усяляе веру ў будучае. Светлая радасць Уваскрасення Хрыстова злучаецца сёння з цвёрдай надзеяй на перамогу праўды і святла ў нашым жыцці. Гэта перамога неабходна нам заўсёды і, асабліва, ў сённяшні няпросты час.
"Не прыйдзе Царства Божае бачным чынам", - сказаў Хрыстос. Царства Божае прыходзіць кожны раз – у сіле, святле і перамозе, – калі я, калі кожны вернік выносіць яго з храма і пачынае ім жыць у сваім жыцці.
І ў жыцці кожнага з нас, хто хаця б на імгненне адчуў блізасць нябеснага свету, адбываецца сустрэча з Уваскрэслым Госпадам, і Ён прыходзіць да кожнага, стукаючы ў дзверы яго сэрца, знаходзячы для кожнага свае словы. І мы павінны пачуць іх і адгукнуцца на іх, таму што Гасподзь прыйшоў выратаваць, адухатварыць і змяніць жыццё не толькі ўсіх, але і кожнага з нас. Таму сёння, у пасхальны дзень, вяртаючыся дадому, няхай кожны з вас нясе ў сэрцы сваім гэту радасць і думку, што Гасподзь явіўся і мне. Ён і для мяне паўстаў з мёртвых, і для мяне гаворыць, і са мной застаецца, і будзе заўсёды мой Гасподзь, мой Збавіцель, мой Бог.
Хацелася б шчыра пажадаць вам такой пасхальнай радасці, якая б ніколі ў вас не змяншалася і не страчвалася б. Няхай гэтая пасхальная радасць умацоўвае ў нашых сэрцах і веру, і надзею, і любоў і да Бога, і да ўсіх тых людзей, якія знаходзяцца побач з намі. З Пасхай Гасподняй вас, праваслаўныя!
Хрыстос уваскрэс!
Ні Евангелле, ні Царква не вучаць, што памерлы Хрыстос быў біялагічна вернуты да жыцця такім самым, якім быў Ён да Сваёй смерці. Ён уваскрэс у новым і слаўным вобразе: Яго чалавечая прырода, паўстаўшая з мёртвых, была напоўнена вечным жыццём Царства Божага.
Цела Хрыстова пасля Уваскрасення стала іншым, набыло новыя якасці: стала перамянённым, праслаўленым, духоўным – гэта значыць, цалкам падпарадкаваным Духу. Прастора і час не абмяжоўвалі Уваскрэслага Госпада. Збавіцель адначасова з'яўляўся ў розных месцах, праходзіў скрозь замкнёныя дзверы. Відавочна, Ён ужо не меў патрэбы ў зямной ежы, але, каб пераканаць вучняў у сваёй рэальнасці, спажываў яе перад імі. Цела Паўстаўшага з мёртвых Госпада захавала нанесеныя Яму раны і знявечанні. У гэтым мы бачым указанне на тое, што пакуты, подзвігі і ўсе годныя ўчынкі, зробленыя добрымі людзьмі, знойдуць сваё месца пры іх вечным праслаўленні.
У гэтыя светлыя дні, поўныя радасных перажыванняў, калі апосталы пераканаліся ў тым, што Сын Божы сапраўды ўваскрос, Збавіцель настойліва падкрэслівае ім, што перад імі не здань, не прывід, не дух, што уваскрэсла Яго цела, узышоўшы на найвышэйшую ступень духоўнай цялеснасці, якая не ведае перашкодаў і абмежаванняў, уласцівых грубай матэрыі.
Жывы Гасподзь – у гэтым пераконваліся вучні. Але вось з адзінаццаці толькі адзін Фама застаецца як бы ў баку ад гэтага. Горыччу крыўды сціскаецца сэрца Фамы, і ён усклікае: “Калі не ўбачу на руках Яго ран ад цвікоў і не ўкладу рукі маёй у бок Яго, не паверу.” (Іаан. 20:25) І ў гэтым “калі не ўбачу – не паверу” было выражана, як заўважае Святая Царква, “добрае нявер'е Фамы” – гэта значыць, жаданне хутчэй самому ўбачыць Паўстаўшага з мёртвых Настаўніка.
І вось на восьмы дзень пасля Уваскрасення зноў з'явіўся Іісус сярод вучняў, зноў пачуўся Яго ціхі голас: “Мір вам” (Іаан. 20:26) і звернуты да Фамы ласкавы дакор: “Дай палец твой сюды і паглядзі на рукі Мае; і дай руку тваю і ўкладзі ў бок Мой; і не будзь няверуючым, а будзь веруючым.” (Іаан. 20:27) – “Гасподзь мой і Бог мой”(Іаан. 20:28), трапечучы ад радасці ўсклікнуў Фама.
Звярніце ўвагу на тое, што Уваскрэслы Хрыстос не з'явіўся ні Анне, ні Каіафе, ні каму-небудзь іншаму са Сваіх мучыцеляў. Чаму? Ды таму, што іх злая воля не прымала відавочнага факта паўстання з мёртвых Таго, Каго яны асудзілі на смерць. Да іх цалкам адносіліся словы Аўраама: ” Калі б хто з мёртвых уваскрэс – не павераць.” (Лк. 16:31) Але Ён з'явіўся “добраму нявер'ю Фамы”, з'явіўся і Свайму ганіцелю Саўлу, заклікаўшы яго да дабравешчання, бо душа Саўла сумавала па Богу, шукала Ісціну. Саўл не толькі не дакранаўся да ран Уваскрэслага, але нават не бачыў Яго аблічча. Праз тры гады пасля крыжовых пакутаў Збавіцеля з вышыні Нябёсаў прагучаў заклік Сына Божага і перамяніў душу Саўла так, што былы ганіцель стаў святым першавярхоўным апосталам Паўлам.
Прызнаваць існаванне нейкага найвышэйшага абсалюта, якога можна назваць богам, напэўна, лёгка. Сёння можна знайсці вельмі мала людзей, якія б не верылі ў тое, што Бог сапраўды існуе. Лёгка, відаць, верыць у якогасьці там трансцэндэнтнага Бога.
Мы павінны не проста верыць у быццё Бога, а паверыць у Таго Бога, Які дзеля нас, людзей, і дзеля нашага збаўлення стаў чалавекам, пацярпеў пакуты і прыняў смерць, праліў Сваю Пачэсную Кроў, а затым уваскрэс, каб і ўсе мы разам з Ім уваскрэслі і былі ўзнесены на неба.
На гэтым будуецца ўсё жыццё Царквы, увесь хрысціянскі светапогляд, уся веліч чалавека, усё бязмежнае змірэнне Божае. У Хрысце нам раскрыта і тое, і другое; і мы радуемся не толькі аб тым, што Бог ёсць Бог любві, што Бог ёсць Збавіцель наш, але радуемся і з тае нагоды, што ў Ім нам адкрыта ўся веліч чалавека. Чалавек такі вялікі, што Бог можа ўмясціцца ў ім; чалавек настолькі вялікі, што Хрыстос можа прайсці праз вароты смерці і ўвайсці ў жыццё вечнае і з Сабою захапіць і ўвесці нас у вечнасць. Чалавек настолькі вялікі, што Хрыстос, далучыўшыся да нашай чалавечай прыроды ва ўсіх адносінах, акрамя граху, цалкам далучае нас да Сваёй Боскай сутнасці, калі толькі мы адкрываемся Яго ўздзеянню. Але наша ўваскрасенне і наша ўзнясенне на неба будуць немагчымыя, калі мы самі не зменімся, калі з намі не адбудзецца перамяненне ўласнай грахоўнай сутнасці.. Менавіта ў гэтым і ёсць тая цяжкасць, з якой сутыкаецца шмат хто з людзей. Аказваецца, мы не проста павінны верыць, а павінны ЖЫЦЬ у адпаведнасці са сваёй верай. А гэта не проста, таму што прызнаваць быццё Бога, Які недзе там існуе, могуць усе, а вось верыць у Бога, Які не толькі існуе, але і любіць мяне і чакае ад мяне любові ў адказ, можа далёка не кожны. Нам неабходна не проста паверыць у існаванне або быццё Бога, а імкнуцца сустрэць Яго як доўгачаканага госця, як такую дарагую істоту, без Якой жыць немагчыма, без Якой страчвае сэнс ўсё жыццё.
Апосталы зачыніліся ў Сіонскай святліцы “з-за страху перад іудзеямі” (Іаан. 20:19). Хоць Хрыстос ім ўжо з'яўляўся і яны ведалі, што Ён уваскрэс, але страх яшчэ ўсё роўна знаходзіўся ў іх сэрцах. За ўсю гісторыю хрысціянскай царквы вось ужо амаль дзве тысячы гадоў і, хутчэй за ўсё, да другога прышэсця ў славе Госпада нашага Іісуса Хрыста хрысціяне збіраліся і будуць збірацца “пры зачыненых дзвярах”. Гэта значыць, што ўвесь час яны будуць у нейкім страху перад моцнымі свету гэтага, перад грамадствам свету гэтага; увесь час яны будуць у меншасці, і для таго, каб ім верыць, вызнаваць сваю веру, маліцца, каб жыць ім хрысціянскім жыццём, заўсёды прыходзіцца быць пры “дзверах зачыненых”. Хіба гэта не адбываецца і ў нашым з вамі жыцці? Хіба і мы не жывем так, як жылі першыя хрысціяне – пры “ зачыненых дзвярах ” ? Мы збіраемся, молімся, святкуем, вызнаем сваю веру, верым у Хрыста і праслаўляем Яго, імкнемся выконваць запаведзі Божыя, жыць згодна з Яго вучэннем – і ўсё гэта ў сваім асабістым жыцці, у сваім сямейным жыцці, у сваім вузкім коле аднадумцаў. А ў знешнім свеце, які адмаўляецца ад Хрыста, з-за вызнання сваёй веры мы церпім розныя абмежаванні. Сапраўды, усё жыццё хрысціянскай царквы – і наша з вамі таксама – адбываецца “пры зачыненых дзвярах з-за страху перад іудземі ”: з-за страху перад атэістычным грамадствам, з-за страху перад іншымі людзьмі ў свеце гэтым.
А Збавіцель заўсёды прыходзіць да нас і кажа нам: “ Мір вам! Не бойся, малы статак, у свеце гора зазнаеце, але мужайцеся, будзьце смелымі – Я перамог свет. ” “Ідзіце ў свет, – казаў Ён апосталам, – ідзіце, прапаведуйце, вучыце ўсе народы, прыводзьце іх да веры, дабравесціце ім Евангелле, хрысцячы іх у імя Айца і Сына і Святога Духа, вучачы іх выконваць усё, што Я запаведаваў вам, а Я заўсёды буду з вамі ва ўсе дні да сканчэння веку.”
І зараз гучыць Яго голас, звернуты да нас, і цяпер Сын Божы кажа нам: ” Нягледзячы на тое, што жывяце вы за зачыненымі дзвярымі, што паддаецеся страху, адчыняйце дзверы і выходзьце, ідзіце ў свет, прапаведуйце Евангелле, хрысціце, вучыце людзей выконваць усё, што Я запаведаў, чаму Я вучыў, далучайце людзей да Майго вучэння. Што б ні здарылася – Я буду з вамі.”
Гісторыя апостала Фамы – гэта гісторыя ўсёй хрысціянскай царквы.І наша з вамі гісторыя таксама.. З намі адбывалася і адбываецца тое ж, што адбылося з апосталам Фамою.Мы верай сваёй перамагаем слабасць, спакусу, нявер'е, малавер'е. Пасля ўпадку веры, пасля крызісу мы зноў знаходзім у сабе сілы глыбока, аддана і свядома верыць у Госпада і гаворым Яму: “Гасподзь мой і Бог мой!” І мы маем большае абяцанне, чым апостал Фама, таму што Гасподзь сказаў: “Ты ўвераваў, таму што ўбачыў Мяне, блажэнныя тыя, якія не бачылі і ўверавалі” (Іаан. 20:29). Мы не бачым фізічна, мы не маем ніякіх рэчавых доказаў, але мы верым усёй сваёй душой. Бо калі не верым ва Уваскрасенне Хрыстова, то, як кажа апостал Павел, вера наша будзе пустая і дарэмная. Бо калі Хрыстос не уваскрос, тады наша дабравешчанне, наша хрысціянскае вучэнне будзе проста адной са шматлікіх філасофскіх, ідэалагічных сістэмаў, якіх ужо шмат было, ёсць і будзе. Але мы не толькі верым, але і ведаем, браты і сёстры, ведаем, як ведалі апосталы, якія бачылі Збавіцеля, якія дакраналіся да Яго, якія пераканаліся, што Хрыстос сапраўды уваскрос. І мы з Ім уваскрэснем, уваскрэсне і ўсё чалавецтва.
Апостал Фама ўбачыў Хрыста і забыў пра свой страх. Ён смела і адкрыта вызнае сваю веру ў Хрыста Уваскрэслага: “ Гасподзь мой і Бог мой!
Ісціна Хрыстова Уваскрасення ёсць Ісціна абсалютная, дасканалая. Гэта не толькі Ісціна веры, але таксама і Ісціна розуму, перамога Праўды і Дабра. За гэтую Ісціну былі распятыя апосталы Пётр і Андрэй, за Яе адсеклі галовы апосталам Іакаву і Паўлу, пакаралі смерцю апосталаў Філіпа і Нафанаіла. Апостал Фама трапіў у цямніцу, прайшоў праз катаванні і, нарэшце, працяты пяццю дзідамі, адышоў да Госпада. За Паўстаўшага з мёртвых Царква Яго прайшла праз ганенні. За Імя Яго ішлі і ідуць на пакуты тысячы і тысячы мучанікаў. Калі б і мы з вамі заўсёды маглі падобным чынам вызнаваць Хрыста ў сваім жыцці!
Вера – гэта такі стан чалавека, які дапамагае яму заўсёды адчуваць прысутнасць Бога ў сваім уласным жыцці. Шлях веры – цяжкі шлях, на якім сустракаюцца шматлікія перашкоды. Дзеля мяне асабіста, деля кожнага з нас прыходзіў на гэтую зямлю Гасподзь. У такога Бога мы павінны верыць. І калі дзеля мяне асабіста Гасподзь прыйшоў на гэту зямлю, калі Гасподзь хоча, каб я быў разам з Ім, калі Гасподзь жадае мне збаўлення, жадае выратаваць маю душу і хоча зрабіць мяне Сваім сынам або дачкою, – то я таксама павінен адгукнуцца на Яго любоў і не быць да яе абыякавым, пасіўным, інэртным. Самае страшнае – гэта абыякавасць і раўнадушша да Ісціны. Будзем жа пазбягаць іх! Гасподзь наш Іісус Хрыстос у Сваім Адкрыцці святому апосталу і евангелісту Іаану Багаслову выразна і ясна паказвае нам, якім небяспечным з'яўляецца абыякавасць і раўнадушша ў справах веры. Ён звяртаецца да Ангела, прадстаўніка Лаадыкійскай Царквы, і гаворыць: “Ведаю твае дзеі. Ты ні халодны, ні гарачы. О, калі б ты быў халодны альбо гарачы! Але так, як ты ні халодны, ні гарачы, дык выкіну цябе з вуснаў Маіх!” (Адкр.3:14-16) Больш рэзка сказана ў царкоўнаславянскім тэксце: “Изблевати тя имам из уст Моих”, быццам арганізм рашуча пазбаўляецца і выдаляе з сябе нешта яму карэнным чынам чужароднае і шкоднае.
Мы павінны быць гарачымі, каб заўсёды ў сэрцы трымаць жывое полымя веры ў Таго Бога, Які нас любіць. Дай Бог, браты і сёстры, каб мы з вамі зразумелі і ўсвядомілі гэта; зразумелі і ўсвядомілі не толькі розумам, але – перш за ўсё – сваім сэрцам. І, усвядоміўшы гэта, прыклалі ўсе намаганні для таго, каб кожны з нас не проста лічыў сябе веруючым чалавекам, але і сапраўды жыў у адпаведнасці са сваёй верай – гэта значыць, адгукаўся на тую любоў, якой кожнага з нас любіць Гасподзь. І тады мы ўсе, без выключэнняў, разам з апосталам Фамою зможам заўсёды ўсклікаць: “Гасподзь мой і Бог мой!”
Амінь.
Сёння, у Нядзелю трэцюю пасля Пасхі, Праваслаўная Царква адзначае свята ў гонар святых жанчын-міраносіц і святых праведных Іосіфа Арымафейскага і Нікадзіма. Са Святога Пісання мы ведаем, што ўсе яны былі вучнямі Гаспада нашага Іісуса Хрыста. Праўда, што да Іосіфа і Нікадзіма, то яны былі тайнымі вучнямі Збавіцеля з-за страху перад іудзеямі.
…Набліжаліся пакуты Сына Божага і Яго смерць на Крыжы. І мы бачым, што нават самыя набліжаныя да Хрыста вучні пакінулі свайго Настаўніка. І той, хто казаў усім: “Пойдзем і мы, каб памерці з Ім” (Іаан.11:16), апостал Фама, напужаны, уцёк з іншымі, ды і той, хто схапіў нож і адсёк вуха рабу першасвятара, – Пётр, таксама тройчы адрокся ад Хрыста. Не пакінулі Яго толькі гэтыя слабыя і, канешне ж, баязлівыя жанчыны, якія настолькі ўзлюбілі свайго Госпада, што нават тады, калі, здавалася б, разам з Ім на Крыжы памірала іх надзея і іх вера, яны працягвалі верыць, спадзявацца і любіць насуперак усяму.
Як мы ведаем, на Галгофе, побач з Крыжам, знаходзіліся Прачыстая Маці Божая, Іаан, адзіны з Яго вучняў, і жанчыны-міраносіцы. Калі Хрыстос памёр, праведны Іосіф Арымафейскі папрасіў дазволу ў Пілата зняць з Крыжа Цела Іісуса і пахаваць Яго ў сваім фамільным склепе. Была пятніца – пярэдадзень суботы. Тая субота была асабліва значнай для іудзеяў, бо гэта была не проста субота спакою, але гэта быў яшчэ і дзень Пасхі. Таму вельмі хутка, каб выканаць усе патрабаванні старазапаветнага закона, быў пахаваны Гасподзь наш Іісус Хрыстос. І яшчэ не наступіла раніца наступнага за суботай дня, а жанчыны-міраносіцы ўжо спяшаліся да склепа, дзе спачываў Сын Божы. Яны ішлі, каб памазаць мірам Цела іх любімага Настаўніка.
Можна меркаваць, што гэтыя жанчыны не ведалі, што каля магілы Збавіцеля стаіць варта, бо яны нічога пра гэта не кажуць. І нам пра гэта нічога не вядома са старонак Святога Пісання. Адзіным болем іх сэрца была думка пра тое, хто ж адваліць ім вялікі камень ад увахода ў склеп. Заклапочаныя ёю, спяшаліся яны ў начной цемры да магілы, у якой знаходзілася Прачыстае Цела Сына Божага. Якое ж было іх здзіўленне, калі яны ўбачылі, што нехта адваліў камень. Але яшчэ больш здзівіліся яны і, разам з тым, спалохаліся, калі ў глыбіні склепа ўбачылі светлага юнака, які абвясціў ім найвялікшую радасць – вестку аб Уваскрасенні Хрыстовым – і загадаў ісці да астатніх вучняў і расказаць ім пра гэта найвялікшае цуда. І мы ведаем, як хутка вярнуліся жанчыны ў Іерусалім, сярод якіх была і Марыя Магдаліна, узвясціўшая вучням пра Паўстанне з мёртвых Хрыста.
Нядзіўна, браты і сёстры, нам бачыць вялікія натоўпы людзей, якія ішлі за Хрыстом, слухаючы Яго зямную пропаведзь. Нядзіўна таму, што гэта была не толькі незвычайная пропаведзь, але яна яшчэ суправаджалася і рознымі цудамі. Гасподзь здзяйсняў мноства ацаленняў і нават вяртаў жыццё памерлым, сярод якіх была і дачка Іаіра, і сын наінскай удавы, і праведны Лазар. Нядзіўна было ісці за Хрыстом, калі Ён двойчы здзейсніў цуда насычэння некалькіх тысяч людзей нязначнай колькасцю ежы. Але ўражвае нас тое, што мы бачым гэтых жанчынаў і апостала Іаана Багаслова разам з праведнымі Іосіфам і Нікадзімам у момант найвялікшай знявагі Госпада, калі Ён паміраў на Крыжы. Таму не выпадкова менавіта святыя жанчыны-міраносіцы першымі пачулі ад ангелаў пра Уваскрасенне Хрыстова, бо іх любоў, іх вера і іх надзея былі настолькі вялікімі, што, дзякуючы гэтым сваім дабрадзейнасцям, яны першыя з людзей даведаліся, што Хрыстос уваскрос.
У гэты дзень усім нам, браты і сёстры, неабходна зноў і зноў задумацца над вялікай роллю і значэннем жанчыны-хрысціянкі ў гэтым свеце. Дзякуючы ёй Царква Хрыстова працягвае сваё існаванне і сёння, у дваццаць першым стагоддзі. Канешне, вера існуе на зямлі дзякуючы той благадаці і міласці Божай, якая была, ёсць і будзе ў Царкве да сканчэння часоў. Але не будзем забываць, што ў самыя цяжкія і небяспечныя часы менавіта жанчыны не пакідалі Яе – а значыць, не пакідалі і Самога Госпада. Свяцейшы патрыярх і вызнаўца праваслаўнай веры Ціхан казаў у тыя страшныя і крывавыя дваццатыя гады мінулага стагоддзя, што Царква захавалася дзякуючы тым “белым хустачкам”, якія былі прыхаджанамі нашых святых храмаў. І нават калі ў шматпакутнай Расіі засталося ўсяго некалькі архірэяў і ўсяго некалькі дзесяткаў незачыненых храмаў (толькі ўявіце сабе: вялікая Расія – і некалькі дзесяткаў незачыненых храмаў! ) у гэтыя ўцалелыя храмы хадзілі, канешне ж, баючыся, як і сёння мы чулі ў Святым Пісанні, але ўсё ж такі хадзілі вернікі, сярод якіх большасць складалі жанчыны. Яны неслі ў сваіх руках не міра… А што тады неслі яны? Хтосьці – кавалачак хлеба, хтосьці – некалькі бульбін, хтосьці – некалькі яек. Навошта яны гэта неслі? – Каб аддаць гэтую ежу, гэтыя прадукты святару, каб той не памёр з голаду і мог працягваць сваё служэнне, каб Слова Божае працягвала гучаць на нашай зямлі. І так было заўсёды: і ў часы Хрыста, і зусім нядаўна, літаральна некалькі дзесяцігоддзяў назад. І сёння ўсім нам, для каго шырока адчыненыя дзеры храмаў, неабходна помніць пра подзвіг святых жанчынаў, вучыцца ў іх веры, надзеі і любві да Гаспада нашага і Яго Святой Праваслаўнай Царквы.
У гэты дзень узгадваюцца словы аднаго нашага царкоўнага іерарха. У той страшны час, калі дзяржавай кіравалі людзі, вырашыўшыя знішчыць Царкву Хрыстову, калі дамоклавым мячом вісела над Ёю пагроза знікнення, мала каму з архірэяў дазвалялі выязджаць за мяжу. Усякі раз, калі хто-небудзь трапляў у замежжа, ён мог пачуць прыкладна наступнае: вось памруць апошнія прыхаджанкі і некаму будзе хадзіць у царкву. А той архірэй, які чуў усё гэта, так адказваў на падобныя словы : “ А нашы бабулі несмяротныя! ” І сапраўды, яны – несмяротныя, неўміручыя, а значыць – несмяротная, неўміручая і Святая Праваслаўная Царква. І пакуль будуць нашы і бабулі, і маці, і сёстры, і жонкі захоўваць і зберагаць у сваіх сэрцах тую ж веру, тую ж надзею,тую ж любоў да Госпада, якія былі ў сэрцах святых жанчын-міраносіц, будзе існаваць Царква – а значыць, будзе стаяць і гэты свет! У гэта трэба верыць. Свяшчэннамучанік Серафім (Чычагоў) звяртаў увагу савецкіх жанчын: “Яны ўсе тым больш дарагія нам і блізкія нашаму сэрцу, што былі такімі ж простымі людзьмі, як і мы, з усімі чалавечымі слабасцямі і недахопамі, але з прычыны бязмежнай любові да Хрыста духоўна адрадзіліся, дасягнулі праведнасці і выканалі на сабе кожнае слова вучэння Сына Божага. Гэтым сваім унутраным перамяненнем святыя жанчыны-міраносіцы яскрава паказалі і даказалі ўсім паслядоўнікам Хрыста, што такое ж выратавальнае духоўнае адраджэнне і ўнутранае перамяненне не толькі магчымае для тых, хто хоча ісці ўслед за Збавіцелем, але і абавязковае пры ўмове іх гарачай і шчырай веры, і што здзяйсняецца яно благадатнаю сілай евангельскага аблічэння, настаўлення, умацавання, натхнення і пабуджэння да духоўных подзвігаў, а падзвіжнікі набываюць Царства Божае, якое ёсць праўда, мір і радасць у Святым Духу.” Яны дасягнулі гэтага з-за любві сваёй да Хрыста і з дапамогай шчырага пакаяння пазбавіліся ад грахоў сваіх і ацаліліся ад сваіх грахоўных страсцей, што ўладарылі над кволай чалавечай прыродай. І вечна яны будуць служыць усяму хрысціянскаму свету прыкладам моцнай і жывой любві, хрысціянскага жаночага клопату пра чалавека, узорам дасканалага пакаяння!
Сённяшні дзень з'яўляецца вялікім жаночым хрысціянскім святам. Міжнародны жаночы дзень 8 сакавіка – гэта штучная дата, якая па сваім унутраным змесце карэнным чынам адрозніваецца ад таго жаночага свята, што прапануе нам Праваслаўная Царква. Пра гэта адрозненне вельмі добра казаў нядаўна далучаны да ліку святых угоднікаў Божых епіскап Крымскі Лука (Война-Ясенецкі), адзін з вызнаўцаў праваслаўнай веры дваццатага стагоддзя. Уладыка называў дзень святых жанчын-міраносіц – “вялікім хрысціянскім жаночым днём. Ушаноўваем мы ў гэты дзень святое права ўсіх жанчын на дасягненне самай вялікай чалавечай годнасці, непамерна больш вышэйшай, чым любая годнасць палітычная або грамадянская”. У чым жа бачыць гэтую годнасць епіскап Лука? Гэта – права на святасць, права на самае блізкае сяброўства з Госпадам Іісусам Хрыстом. І ў гэтым сутнасць сённяшняга свята для ўсіх жанчын-хрысціянак. Яны – узор клопату, самааднанасці, самаахвярнасці, любові, спачування. І калі б не было іх прысутнасці сярод нас, не было б гэтага святла чысціні і дабрыні, зыходзячага ад іх, наш свет, нягледзячы на ўсе яго поспехі і дасягненні, быў бы ўсяго толькі страшным светам. Можна без перабольшання сказаць, што чалавечнасць чалавека выратавала і выратоўвае жанчына, і выратоўвае не словамі, не ідэямі, а проста тым, што яна ёсць, гэтай сваёй прысутнасцю і існаваннем. Адзін гэты факт робіць сённяшняе свята не проста “жаночым днём”, а днём малітоўнага памінавення ўсіх тых, хто абраў сваім лёсам самаадданае і самаахвярнае служэнне тым, што знаходзяцца побач з намі і чакаюць нашай дапамогі. Ідучы шляхам гэтых святых жанчын і маючы перад сваімі вачыма іх светлы прыклад, мы можам не толькі аднавіць у сабе вобраз Божы, не толькі выратаваць сябе, але і іншых прывесці да Хрыста; можам захаваць у сваёй душы радасную вестку пра Уваскрасенне Хрыстова і перадаць яе іншым; можам сваёй любоўю прабудзіць іх душы ад грахоўнага сну і дапамагчы ім аднавіць у сабе вобраз Уваскрэслага Госпада. Амінь.
“ Іісус сустрэў яго ў храме і сказаў яму: вось, ты стаў здаровым; больш не грашы, каб не здарылася з табою чаго горшага ” (Іаан.5:14) . Гэтыя словы Збавіцеля, звернутыя да ацалённага Ім паралізаванага чалавека, указваюць на прычынна-выніковую сувязь паміж нашымі немачамі і грахамі. Пры гэтым неабходна помніць, што не Бог карае нас хваробай за кожны здзейснены грэх: калі б гэта было сапраўды так, напэўна, кожны з нас не дажыў бы і да трыццаці гадоў. Відавочна, што, здзяйсняючы грэх, мы самі, у адпаведнасці са сваёй свабоднай воляй, трапляем пад уладу смерці.
Грэх – прычына ўсіх нягод чалавека і ў яго часовым жыцці, і ў жыцці вечным. Тры пакаранні вызначаны былі правасуддзем Божым за саграшэнні ўсяго чалавецтва. Два з іх ужо адбыліся, адно – яшчэ наперадзе. Першым пакараннем была смерць, якая пачала ўладарыць над чалавецтвам з моманту яго грэхападзення, калі людзі страцілі жывую сувязь з Богам – Крыніцаю жыцця. Другое пакаранне – гэта сусветны патоп, які здарыўся з чалавецтвам з-за таго, што людзі замест жыцця духоўнага абралі цялесныя ўцехі і асалоды, страціўшы сваю чалавечую годнасць і апусціўшыся да жывёльнага ладу жыцця. Апошняй карай павінна быць знішчэнне гэтага бачнага свету за яго адступленне ад Госпада Бога нашага Іісуса Хрыста і канчатковае ўхіленне чалавецтва ва ўзаемаадносіны з дэманамі.
Часта бывае так, што нейкі род граху становіцца ўласцівым пэўнаму народу або асобнаму грамадству і тым самым наклікае на яго гнеў Божы. Так жыхары старажытных гарадоў Садома і Гаморы за сваю злачынную разбэшчанасць, маральную сапсаванасць і заганнае дагаджэнне сваёй плоці былі спалены агнём, які сышоў з неба; так камня на камені не засталося ад прыгожага Іерусаліма, жыхары якога загінулі ад рымскіх мячоў за тое, што выракліся Збавіцеля і асудзілі на смерць Сына Божага.
Заразлівы грэх, цяжка ад яго ўстрымацца асобнаму чалавеку, асабліва калі грэх гэты пануе ў цэлым грамадстве. Тыя ж, хто пад кіраўніцтвам Слова Божага змагаюцца з грахом і супраціўляюцца яму, атрымліваюць перамогу над грахоўнасцю, якая адначасова з'яўляецца і перамогай над вечнай смерцю. Яны здольны тады супрацьстаяць і ўсеагульным грахоўным заганам. Гэта мы бачым на прыкладзе святых мучанікаў. Захоплены ж уласнымі грахамі чалавек не можа не паддацца і граху, які пануе ў грамадстве, бо ён не здольны будзе яго своечасова разгледзець і распазнаць. Сутнасць подзвігу супраць граху – у перамозе над ім у сваёй уласнай душы, у розуме і ў сэрцы, у адмаўленні ад яго ўсёй сваёй сутнасцю.
Канешне, і ў евангельскім апавяданні пра ацаленне паралізаванага, і ў іншых месцах Святога Пісання Бог проста папярэджвае нас аб небяспецы дапушчэння граху і захаплення ім, а не пагражае нам Сваёй помстай за здзяйсненне грахоўных учынкаў. Выкліканы намі да жыцця грэх нараджае смерць. А тое, што пасля кожнага нашага грахоўнага ўчынку мы ўсё ж такі не паміраем, – проста цуд незвычайнай Божай міласэрнасці, Божай любві да нас, грэшных і нявартых Яго міласці, воля і свядомасць якіх паралізавана грахом – хваробай духоўнай, як некалі быў паралізаваны і хворы чалавек з сённяшняга евангельскага чытання.
Таму дзеля ацалення ад нашых шматлікіх немачаў зусім не абавязкова ехаць у далёкі Іерусалім і шукаць там купальню каля Авечых варот. Для таго, каб не здарылася з намі “ чаго горшага ” , трэба ісці ў храм Божы – і не на край свету, не ў суседні раён, а ў той, які бліжэй за ўсё да нашай хаты. Ісці туды трэба за вельмі простай рэччу: за лекавым сродкам ад граху, які даецца ўсім жадаючым у неабмежаванай колькасці, і пры гэтым якасць лячэння зусім не залежыць ад сценаў, у якіх яно адбываецца, і абсалютна не звязана з асабістымі якасцямі святароў – тых, каму Богам даверана быць пры гэтым лячэнні сведкамі.
Лякарства ад граху – Пакаянне, адно з найвялікшых Таінстваў Царквы. Пакаянне – гэта стан чалавечай душы, унутраны яе рух, накіраванасць да Неба, імкненне да Бога, працэс яе перамянення, які адбываецца напрацягу ўсяго жыцця чалавека і не абмяжоўваецца адным толькі ўдзелам у споведзі, таму што Пакаянне – гэта і штодзённая напружаная барацьба з самім сабою, са сваімі ўласнымі грахамі і грахоўнымі звычкамі, са сваёй лянотай у справе дасягнення Царства Божага, з тым духам тугі, адчаю і маркоты, што імкнецца нас перамагчы; Пакаянне – гэта і развагі пра Бога, пра навакольны свет, пра сваё месца ў ім і наша стаўленне да яго, пра нашы мэты ў гэтым свеце і гэтым жыцці; Пакаянне – гэта, канешне ж, і цяжкая навука жыць у згодзе з тымі людзьмі, якія вакол нас, і імкнуцца іх палюбіць. Усё гэта – Пакаянне.
Шмат хто з нас думае, што споведзь – гэта момант, калі можна паскардзіцца на жыццё, калі можна абмеркаваць надзённыя клопаты, калі можна і трэба паслухаць мудрага і шматвопытнага духоўніка, набрацца ад яго розуму і прамудрасці. Некаторым здаецца, што на споведзі неабходна самым падрабязным чынам пералічыць усе свае правіннасці, заганы і дрэнныя думкі, і не дай бог пры гэтым пра што-небудзь забыцца. І вось бярэ такі чалавек – пачынаючы хрысціянін – кнігу вядомага праваслаўнага пастыра, манаха-аскета, якую той напісаў, зыходзячы са свайго ўласнага саліднага жыццёвага вопыту, і старана перапісвае яе, наіўна мяркуючы, што духоўны вопыт старца-манаха і яго ўласны жыццёвы вопыт супадаюць і з'яўляюцца тоеснымі, ды яшчэ і кажа духоўніку: “Гэта пра мяне напісана!” Не цеш сябе дарэмнай надзеяй, дружа! Гэта не пра цябе. Гэта вопыт яго, старца, жыцця. Гэта яму, вялікаму аскету, грэшна спяваць мірскія песні. Гэта ён, шчыры малітвеннік, можа каяцца на споведзі ў пабочных думках і заклапочанасці мірскімі справамі. А нам, што толькі сталі на шлях духоўнага жыцця, рана непрыкметны пыл з душы пэндзлікам змахваць. Нам трэба глыбы грахоўныя з душы выкарчаваць і выдаліць. Тут ужо, прабачце, не да шліфоўкі, не да тонкасцяў.
Не, споведзь – не гутарка аб “ духоўным ” , не багаслоўская дыскусія . Споведзь – гэта Страшны Суд, які для цябе, грэшнік, настаў вось зараз, у гэты самы момант. І менавіта цяпер – твой апошні шанс, твая апошняя магчымасць пачаць жыццё з чыстай старонкі. Перад табою, грэшнік, Пачэсны Крыж Госпада, на якім Сын Божы прыняў смерць за нас, і Яго Святое Евангелле. Перад табою – Сам Хрыстос. І ты прыходзіш да Яго не для таго, каб проста пагутарыць пра тое, пра сёе… Ты, паколькі табе дадзены апошні шанс, прыходзіш, каб папрасіць: “Павер мне, Госпадзі, яшчэ раз. Апошні раз! Я ніколі, чуеш, ніколі больш не здзейсню гэтага граху! Я не здолею пераадолець усе мае недахопы і заганы. Я не змагу перамагчы ўсе свае грахі, але вось гэты грэх я сёння з душы выкарчую. Гэтую адзіную, самую галоўную на дадзены момант сваю слабасць я з сябе выдаляю рашуча і канчаткова. Так, такім чынам я ўжо больш не саграшу! І ў якасці падмацавання гэтай вялікай клятвы, у знак сваёй рашучасці пазбавіцца ад гэтага хай малога, хай аднаго, але – граху, я цалую Святы Крыж і Тваё Слова.” Вось гэта і ёсць самы эфектыўны лекавы сродак супраць самай небяспечнай духоўнай хваробы – граху.
Усё часцей і часцей на споведзь прыходзяць людзі, якія жывуць з самімі сабой у міры і гармоніі. Так, я – грэшнік, думае такі чалавек – і грэшны і тым, і гэтым, і пятым, і дзесятым… Што ж тут зробіш! Сапраўды, калі ў чалавека сотні грахоў, тысячы дробных заганаў і недахопаў, яму гэтае сатанінскае полчышча ніколі не перамагчы. Змагайся спачатку з адным, а, калі дасягнеш поспеху, бярыся за другі. Перш чым перамагчы грэх шматслоўя, паспрабуй спачатку пазбавіцца ад граху вымаўлення брудных словаў. Інакш кажучы, споведзь нармальнага хрысціяніна павінна быць максімальна лаканічнай і сціслай, таму што кожны з нас добра ведае свой самы страшны для яго на сённяшні дзень грэх. Той, перад якім усе астатнія трымцяць і бляднеюць. Вось на яго і кінь усе сілы сваёй душы, вось аб ім і плач на споведзі. Вось ад яго і адракайся з самай страшнай клятвай. І тады, магчыма, праз шмат гадоў – ты пераможаш! Пераможаш, каб Гасподзь дапамог табе ўбачыць наступны твой грэх.
Тут нам неабходна прыгадаць паралізаванага чалавека: ён 38 гадоў чакаў свайго ацалення і дачакаўся яго! Будзем цярпліва чакаць ацалення і пры гэтым прыкладваць усе магчымыя намаганні са свайго боку дзеля дасягнення канчатковага мэты – вызвалення ад граху. І тады Гасподзь, убачыўшы нашы добрыя намеры, абавязкова дапаможа нам і скажа: “Устань, вазьмі пасцель тваю і хадзі” (Іаан.5:8).
Нагадваючы, як Гасподзь ацаліў паралізаванага, Царква папярэджвае нас ад упадзення ў адчай. Калі мы заўважаем у сабе хаця б адзін грэх, калі пакутуем і перажываем з-за яго і калі імкнемся з ім змагацца і яго перамагчы, – значыць, мы яшчэ духоўна жывыя. І нават калі мы не бачым відавочных вынікаў, – мы не павінны губляць надзею. Гасподзь бачыць і ведае ўсе нашы справы і думкі, як бачыў Ён веру і надзею таго няшчаснага паралізаванага чалавека. Ён бачыць нават слабыя спробы барацьбы з грахом. Самае галоўнае, каб у нас ніколі не знікала надзея на тое, што па міласці Божай (не сваімі сіламі: на іх спадзявацца нельга, бо яны слабыя і кволыя!) мы атрымаем ацаленне!
Вось тыя ўрокі, якія нам прапануе сёння Святая Царква ў гэты дзень, названы Нядзеляй пра паралізаванага. Дай Бог, каб па малітвах усіх падзвіжнікаў веры Гасподзь умацаваў у сэрцах нашых веру ў Яго і даў нам непарушную надзею на тое, што, калі Гасподзь дазволіць і будзе на тое Яго Святая Воля, мы з вамі рана ці позна атрымаем ацаленне ад усіх сваіх хваробаў і душы, і цела. Амінь.
У імя Айца і Сына і Святога Духа!
Браты і сёстры, сёння мы з вамі чулі ўрывак са Святога Евангелля, дзе апавядаецца пра гутарку Збавіцеля з самаранкай, якая адбылася каля старажытнага калодзежа. Святое Пісанне не называе нам імя гэтай жанчыны, але з Падання вядома, што звалі яе па-грэчаску Фаціна, што ў перакладзе азначае Святлана. І гэта не выпадкова, бо, сустрэўшыся з Хрыстом і прасвяціўшыся ад Яго святлом Ісціны, яна сама стала святлом і несла яго ў сваім жыцці, прасвятляючы ім усякага чалавека, які сустракаўся на яе жыццёвым шляху.
Гэта адзіная сустрэча Хрыста і самаранкі для жанчыны-грэшніцы і для ўсяго свету стала сустрэчай з Жывым Богам, бо тут, побач з калодзежам жыцця часовага, упершыню для свету забруіла невядомая дагэтуль на зямлі крыніца Жыцця Вечнага – Святая Царква Божая, а яе жывая вада – гэта сіла благадаці Божай, якая асвячае, прасвятляе, ачышчае ад грахоў і даруе іх кожнаму чалавеку, што прыпадае да яе.
Але чаму пра гэтую старажытную па часе Крыніцу Жыцця сёння шмат хто забыўся, а многія наогул адмаўляюцца ад яе?
Хлусня! – ці не гэта і ёсць цяпер і для нас тая страшная хвароба, што ставіць сучасны свет на мяжу катастрофы?! Ці не яна выцясняе ісціну з жыцця, а неадпаведнасць паміж словамі і справамі, што нараджаецца ўсё з той жа хлусні, забівае дух жыцця ў нас?! Мы можам быць дрэннымі, мы можам быць шмат у чым больш грэшныя за жанчыну-самаранку, але мы не можам быць ілжывымі і не павінны быць такімі. Бог здольны выратаваць кожнага чалавека, але Ён бяссільны перад нашай хлуснёю, калі мы ўжо заблытваемся ў ёй, ілжэм перад сабою, перад людзьмі, ілжэм перад Богам. Хрыстос можа выратаваць самага апошняга грэшніка, які каецца ў сваіх грахах, але не можа дапамагчы псеўдаправедніку, якім мы любім выстаўляць сябе.
І вось цяпер, калі “сучасныя самаране і паганцы” – знясіленыя духоўнай прагай і атручаныя муццю ядавітых бязбожных вучэнняў людзі – шукаюць сапраўдную воду жыцця, каб ажывіць паміраючы дух і умацаваць аслабелае цела, кожнаму неабходна знайсці ў сабе праўдзівасць і магчымасць ўбачыць сябе такімі, якія мы ёсць на самой справе – без фальшывай аздобы і хлусні. Бо толькі тады Гасподзь – Ісціна, Праўда і Жыццё – зможа адгукнуцца на нашу горкую праўду і навучыць нас пакланяцца Яму ў духу і ісціне.
Прага жыцця – вось первая ўмова, неабходная нам, каб, як тое здарылася і з самаранкай, сустрэць Жывога Бога. І ісціна святасці Божай і Яго міласэрнасці дасягне нашага сэрца, і ў святле гэтай ісціны мы ўбачым і ісціну свайго падзення, ісціну сваёй грахоўнасці. І жывое пачуццё гора прывядзе нас да Крыніцы жывой вады, і Божая благадаць сваёй гаючай сілай адновіць пашкоджаную грэхападзеннем чалавечую сутнасць, дасць духоўную свабоду розуму, вызваліць ад кайданоў граху.
Следам за прагай ісціны хутка, вельмі хутка пачынае з'яўляцца і пазнанне ісціны, бо Гасподзь адкрываецца таму, хто шукае сустрэчы з Ім.
Прага імкнення за Хрыстом патрабуе ад нас некаторага подзвігу, які абавязкова спалучаецца з перанясеннем без нараканняў жыццёвых выпрабаванняў, наканаваных нам Промыслам Божым. Часам нам здаецца, што ўсё ў нашым жыцці павінна быць лёгка і атрымлівацца без асаблівай працы, без асаблівых намаганняў. Але ў Святым Пісанні Гасподзь гаворыць, звяртаючыся да кожнага з нас: “ У свеце гора зазнаеце, але мужайцеся: Я перамог свет ” (Іаан.16:33), ” Хто выцерпіць да канца, той спасёны будзе ” (Мф.24:13). Цярпець павінны мы, цярпець да канца – вось чаму вучыць нас Святая Хрыстова Праваслаўная Царква. І мы знаходзім яшчэ і іншае сведчанне, таксама ўзятае са Святога Пісання: “Ад дзён жа Іаана Хрысціцеля да сёння Царства Божае дасягаецца сілаю, і тыя, што сілу ўжываюць, здабываюць яго” (Мф.11:12). Гасподзь многае дае кожнаму з нас, але кожны з нас павінен папрацаваць, каб прыняць гэты Божы дар.
Сведчанне самаранкі пра Бога прывяло яе да святасці. Яна прыняла пакутніцкую смерць за сваю пропаведзь пра Хрыста: яе кінулі ў калодзеж.
З першых часоў у Царкве хрысціянскай існуюць апавяданні пра жыццё і справы святых падзвіжнікаў і вызнаўцаў веры. Пачатак гэтаму быў пакладзены евангелістам Лукою. У Дзяяннях Святых Апосталаў ён апісвае подзвіг і пакуты першавярхоўных вучняў Збавіцеля і іншых Яго паслядоўнікаў.
Царква стаіць на крыві мучанікаў. Мучанікі засведчылі сваю веру ў Хрыста самым радыкальным чынам: яны аддалі за Яго сваё жыццё.
За дваццаць стагоддзяў жыцця Царквы пакутніцкую смерць прынялі тысячы хрысціянаў. Але самую вялікую колькасць мучанікаў і вызнаўцаў веры дала наша Царква ў 20-м стагоддзі. Усе яны называюцца навамучанікамі і вызнаўцамі веры Зямлі Расійскай. Колькасць іх вялікая. Ніколі яшчэ ў гісторыі хрысціянскай Царквы не было такога жорсткага і працяглага ганення. Ніколі яшчэ антыхрысціянская ўлада не здзяйсняла такіх масавых злачынстваў і такой яўнай дэманстрацыі нянавісці да Праваслаўя і Царквы Хрыстовай. З мільёнаў забітых сотні тысяч памерлі з верай, малітвай і пакаяннем на вуснах і ў сэрцы.
Ісціна Божая з'явілася на цяпер у асобах святых, некалі зняважаных і абражаных, паказаўшы свету іх праўду. І цемра паглынула тых, хто супрацьстаяў ісціне, і памяць іх згінула.
Сёння нам надзвычай важна ведаць нашу веру, бо зноў надыходзіць час барацьбы за Праваслаўе.
Мы закліканы ў меру сваіх сілаў, у адпаведнасці са сваімі здольнасцямі, якія дадзены кожнаму з нас Госпадам, вучыцца таму хрысціянскаму подзвігу, які здзяйснялі ўсе святыя падзвіжнікі веры, а не сядзець склаўшы рукі і не плыць па цячэнні, бо па цячэнні плыве толькі дохлая рыбіна.
Сёння Гасподзь кліча нас абараняць Ісціну Праваслаўя ад памножыўшыхся прапаведнікаў цемры. Кліча нас сёння Хрыстос: заклікае нас быць падобнымі да падзвіжнікаў, узнагароджаных Богам вянцамі славы. Недастаткова захоўваць асабістую ўнутраную прыстойнасць, патрэбна таксама бачыць і разумець усю духоўную карціну, якая навокал нас.
Гасподзь даў нам магчымасць убачыць і пазнаць Шлях Жыцця і шлях смерці і быць вольнымі ў сваім выбары паміж імі. Давайце ж прыгледзімся да сябе і запытаем у свайго сумлення: ці не ідзем мы шляхам здрадніка Іуды? Хіба не робім мы часта свядома супрацьлеглае таму, пра што гаворыць і што падказвае нам наша сумленне?
У самаранцы Гасподзь знайшоў такую душу, якая, хоць і была яшчэ ў цемры змяшанай з паганскімі забабонамі веры і грахоўнага жыцця, але, як толькі дасягнулі яе промні святла Хрыстова, увесь гэты змрок рассеяўся. І яна, да гэтай пары чужая, у адно імгненне стала бліжэй за тых, што здаваліся сваімі…
Больш простыя і здаровыя душы самаран, не забрудзіўшыя веру палітыкай, аказаліся больш здольнымі прыняць Месію, чым апантаныя гардыняю душы іудзеяў, якія лічылі выключна сябе сынамі Аўраама і прамымі спадкаемцамі Богам дадзеных яму абяцанняў. З гэтага евангельскага апавядання вынікае ўрок і нам, праваслаўным, якія ў гардыні сваёй выхваляюцца прыналежнасцю да Ісціны, але не валодаюць унутранай прыстойнасцю і годнасцю.
Самаранка вучыць усіх нас быць у жыцці адкрытымі і здольнымі прыняць Слова Божае, стаць ачышчанымі Яго духоўнай прастатой, быць прасвятлённымі Боскім святлом і прыняць яго ў глыбіні нашага сэрца, прыняць яго ўсім сваім жыццём так, каб людзі бачылі, кім мы сталі, і змаглі паверыць, што сапраўднае Святло прыйшло ў свет.
Будзем жа маліцца да самаранкі, каб яна навучыла нас, прывяла нас да Хрыста, як і сама яна прыйшла да Яго, і мы змаглі паслужыць Яму, як і яна паслужыла Сыну Божаму, стаўшы выратаваннем для ўсіх, хто быў побач з ёю. Амінь!
У імя Айца і Сына і Святога Духа!
Браты і сёстры, сёння мы з вамі чулі евангельскае апавяданне пра тое, як Хрыстос вярнуў зрок аднаму жабраку, які быў сляпым з самага свайго нараджэння. Зыходзячы са свайго ўласнага жыццёвага вопыту, мы не ведаем, што такое цялесная слепата, але мы з вамі можам уявіць, як гэта страшна: сляпы чалавек, пазбаўлены магчымасці бачыць навакольны свет, быццам бы наглуха замураваны ў самім сабе.
Мы фізічна не сляпыя, але шмат хто з нас замыкаецца ў самім сабе і становіцца зацятым. Мы сляпыя, мы глухія, мы абыякавыя да ўсяго, што адбываецца вакол нас. Мы ўсе – пакаленне слепанароджаных, сляпых ад самага нараджэння. У сваёй большасці народжаныя мы па-за верай у Госпада. Нашы духоўныя вочы, згодна з адпаведным планам, складзеным яшчэ ў старажытнасці, павінны былі застацца заплюшчанымі аж да самага смяротнага часу. І мільёны, мільёны людзей павінны былі адысці ў жыццё вечнае, так нічога не даведаўшыся ў сваім часовым зямным жыцці ні пра Бога, ні пра жыццё духоўнае, ні пра сваю ўласную душу. Было зроблена ўсё, каб мы, якія прышлі ў свет гэты слепанароджанымі ад сваіх, вельмі часта таксама сляпых ад нараджэння, бацькоў, засталіся такімі назаўсёды.
Але з намі здарыўся цуд Божы. Гасподзь, нават не пытаючыся ў нас, ці верым мы ў Яго (а, наадварот, хутчэй за ўсё ведаючы, што ніякай веры ў нашых душах якраз і няма) глеем і няпростымі жыццёвымі выпрабаваннямі, быццам святым мірам, памазаў нас, і мільёны, мільёны людзей у нашай краіне ацаліліся. Яны пачалі бачыць, у іх раскрыліся духоўныя вочы.
Нашы сучаснікі, ацалённыя сляпыя, як і той сляпы ад нараджэння жабрак, перанеслі нялёгкія выпрабаванні допытамі і здзекамі ад фарысеяў веку гэтага, і шмат хто з нас быў ізаляваны ад сваіх сяброў і сваякоў, нібыта апынуўся ў духоўным вакууме. Тое, што адбылося з евангельскім сляпым, адбылося і шмат з кім з нас. Наша здольнасць бачыць азначае, што мы пачынаем заўважаць свае ўласныя грахі і здольнасць здзейсніць любое зло, любую здраду. Мы сталі відушчымі – і пачынаем бачыць свет такім, якім ён ёсць на самой справе: апанаваным злом і грахом. І калі да нас вяртаецца зрок, мы пачынаем бачыць і больш за ўсё шанаваць у свеце гэтым Божую міласэрнасць і праявы міласці Божай да ўсяго невідушчага чалавецтва.
Усё наша жыццё гэта суцэльныя пакуты! Кожны з нас у свеце гэтым пакутуе і вакол сябе бачыць адныя пакуты. Іх значна больш, чым радасці і шчасця у жыцці.
Канешне, пакуты нашы гэта наступствы граху, наступствы зла, але зусім не толькі “за штосьці” яны пасылаюцца чалавеку. Яны пасылаюцца “для чагосьці”, даюцца з пэўнаю мэтай, маюць пэўны сэнс. Пакуты сляпога былі пасланыя яму, “ каб выявіліся дзеі Божыя на ім” (Іаан.9:3). Гэта, канешне, не значыць, што чалавек страціў зрок для таго, каб пасля на ім праявілася дзеянне ўсемагутнай сілы Божай. Хрыстос хоча толькі сказаць, што на сляпым жабраку праявіўся ўвогуле глабальны Промысел Божы і Яго клопат пра людзей, якія ў большасці сваёй застаюцца нябачнымі для чалавечых вачэй. Ацаленне сляпога, якое здзейсніў Хрыстос, Ён разглядаў як адну з праяваў дзеяння Промысла Божага аб людзях. Гэта значыць, што пакуты і выпрабаванні пасылаюцца нам з пэўнай мэтай. А калі яны маюць мэту, то, адпаведна, маюць і пэўны сэнс.
Сам добраахвотна прымаючы пакуты, аддаючы, у адпаведнасці са Сваёй уласнай воляй, ім Сябе, Хрыстос – Сын Божы – увайшоў у нашыя пакуты, цалкам прыняў іх, прыняў іх да канца. Паказаўшы, такім чынам, Сваімі пакутамі і для нас магчымасць нашыя пакуты ператварыць у духоўны подзвіг, у духоўную барацьбу, у духоўную перамогу. Для нас, хрысціян, пакуты заўсёды напоўнены сэнсам. Мы ведаем, што да адраджэння, да аднаўлення, да адкуплення, да пераадолення зла заўсёды вядзе вузкі шлях – шлях Хрыста, шлях пакутаў – крыжовы шлях, Крыж. Прыняцце пакутаў ёсць прыняцце Крыжу.
Хрыстос ацаляе сляпога і кажа: “ Я раблю справы Таго, Хто паслаў Мяне ” . І мы з вамі пасланыя ў гэты свет, мы з вамі жывём у гэтым свеце як пасланцы самога Хрыста, і таму мы з вамі павінны браць з Яго прыклад, рабіць Яго справы – гэта значыць, заўсёды, заўсёды дапамагаць, заўсёды спачуваць, заўсёды быць спагадлівымі ў адносінах да тых, хто побач з намі. І глядзіце, браты і сёстры, рабіце гэта, пакуль ёсць дзень, выконвайце справы Хрыстовы; прыйдзе ноч – смерць, калі ўжо рабіць гэтага будзе нельга. І пакуль ёсць такая магчымасць, будзем іх выконваць, таму што гэтыя справы – справы Божыі, справы, якімі мы зможам выратаваць сябе ў вечнасці і ў гэтым жыцці. Амінь.
Сёння мы з вамі адзначаем свята Узнясення Гасподняга. Надышоў час вяртання Богачалавека – Сына Божага, Госпада і Збавіцеля нашага Іісуса Хрыста – туды, адкуль Ён сышоў да нас. Адбылося гэта на саракавы дзень пасля Уваскрасення Хрыстова, калі, па словах евангелістаў, Гасподзь “узнёсся на неба і сеў праваруч Бога” (Мк.16:19; Лк.24:51; Дзеян.1:9).
Гэтую падзею трэба разумець не як цялеснае перасялення Госпада ў нейкія там сферы бачнага неба, а як узнясенне Госпадам нашай чалавечай прыроды (у тым ліку і цела) у непасрэдную блізкасць да Бога Айца. Мы памятаем, што словы “ неба ” , “ нябёсы ” на мове Бібліі азначаюць няствораную, нематэрыяльную, спрадвечную сферу быцця Божага. Аднавіліся дачыненні чалавека з Богам, аднавіліся ў значна больш дасканалым выглядзе, чым тыя, якія былі ў яго пры першапачатковым тварэнні. Адкрыццё гаворыць, што Сын Божы ўвайшоў не ў бачную нябесную прастору, а ў вечную славу, якая Яму была ўласціва яшчэ да стварэння свету. І здзейсніў гэта Гасподзь для таго, каб адкрыць для людзей, з'яўляючыся Хадайнікам за іх перад Богам Айцом, уваход у Царства Нябеснае і ўвесці разам з Сабою ў славу адкупленае Ім чалавецтва.
Святое Пісанне гаворыць пра Узнясенне як пра вяртанне Сына туды, дзе Ён быў раней, – да Айца, але гэта вяртанне адбываецца ужо з прынятаю на вечныя часы плоццю. Тым самым стан адзінства Сына з Айцом распаўсюджваецца і на Яго чалавечую прыроду. Чалавечая плоць, праслаўленая і абожаная, узышла на неба і стала далучанай да вечнай славы і сілы Сына Божыя.
У Хрысце на неба ўзнесены Чалавек, чалавек мае дачыненне да нябеснай праўды, і гэта значыць, што Ён вярнуўся да Бога, да ведання Бога, і ў Ім – да адзінага сапраўднага, а таму вечнага жыцця. Сваім Узнясеннем Гасподзь паказвае і нам, што наша чалавечая прырода – гэта значыць, тая самая чалавечая плоць, з якой мы і складаемся, узносіцца на прастол Божы. Дасягненне стану поўнага адзінства з Богам цяпер магчыма для ўсіх, хто верыць у Хрыста. Збавіцель вярнуўся туды, адкуль быў пасланы, але Ён не пакінуў гэты свет і зямлю. Ён застаўся са Сваімі вучнямі ў Царкве, якую заснаваў, у Еўхарыстыі, якую пасля Яго смерці і Уваскрасення Яго вучні штотыднёва здзяйснялі, узгадваючы пра Яго. Ён застаўся ў Духу Святым, Якога Ён паслаў Царкве, і Дух гэты да гэтага часу знаходзіцца ў Царкве, уваходзіць у нашыя сэрцы і дае нам адчуванне і пачуццё новага жыцця. Каб падараваць яго нам, Гасподзь прайшоў праз пакуты і смерць. Хрыстос сказаў: “Я з вамі ва ўсе дні да сканчэння веку”, і ўся радасць хрысціянскай веры – ад усведамлення гэтай прысутнасці Яго побач з намі. Свята Узнясення – гэта свята неба, адчыненага для чалавека. Дзе тая мэта, да якой мы павінны імкнуцца? А мэта гэтая не што іншае, як Царква Хрыстова. Вось тое духоўнае неба, якое тут, на зямлі, усталяваў для нас і дзеля нашага збаўлення Гасподзь наш Іісус Хрыстос. Як жа мы павінны любіць Царкву Хрыстову! Як мы павінны імкнуцца сюды, каб тут, менавіта тут, падчас нашага ўдзелу ў богаслужэннях і Таінствах, якія адбываюцца ў святых храмах і ў якіх нам шчодра падаецца выратавальная благадаць Святога Духа, адбылася наша сустрэча з Госпадам. І канешне, усе мы ўбачым Госпада пры канцы свету. Другое прышэсце Хрыста будзе нагадваць Яго Узнясенне – гэта значыць, Гасподзь зноў з'явіцца перад намі бачным для ўсіх вобразам у Сваім праслаўленым целе. Апостал Павел кажа, што ў апошні Дзень Прышэсця Хрыстова “вернікі ўзятыя будуць на воблакі на сустрэчу з Госпадам у паветры” (1Сал.4:17). Значыць, з імі адбудзецца нешта падобнае да таго, што адбылося з Самім Госпадам на гары Елеонскай… Вось пра што нам сёння зноў і зноў нагадвае Святая Хрыстова Праваслаўная Царква, адзначаючы свята Узнясення Госпада і Збавіцеля нашага Іісуса Хрыста. Але не толькі сёння кажа нам пра гэта Царква. За кожнай літургіяй мы чуем зварот: “ Угару ўзнімем сэрцы! ” Будзем імкнуцца да таго, каб нашыя сэрцы заўсёды былі звернуты туды – да неба, да нашага Госпада. Амінь.
Пасля святкавання Узнясення Гасподняга Святая Царква адзначае памяць айцоў Першага Усяленскага Сабору.
Сёння мы чулі евангельскае чытанне і чытанне з кнігі Дзеянняў святых апосталаў. Збавіцель наш, Гасподзь Іісус Хрыстос, у Сваёй першасвятарскай малітве перад крыжовымім пакутамі са слязьмі маліўся, каб сабраны Ім статак верных не быў разагнаны тымі ганеннямі, якія Ён прадбачыў у будучым, і з'яўленнем ў хрысціянскім асяроддзі ерэтыкоў.
З часоў апостальскіх у хрысціянскай Царкве пачалі ўзнікаць ерасі і расколы. Святы апостал Павел, як мы чулі, пераконваючы пастыраў Эфескай Царквы пільна пасці статак Хрыстовы, казаў: “Бо я ведаю, што пасля адыходу майго ўвойдуць да вас лютыя ваўкі, якія не шкадуюць статку; і з вас саміх паўстануць людзі, якія будуць казаць навыварат, каб павесці вучняў за сабою.” (Дз.20:29,30).
Вораг роду чалавечага, вораг ісціны і дабрыні, узброіўшы поўных паклёпаў і хітрыкаў сыноў чалавечых супраць Самога Збавіцеля, не пакінуў у спакоі і Яго паслядоўнікаў і спачатку арганізаваў ганенні на хрысціянаў, якія цягнуліся амаль трыста гадоў, потым імкнуўся занесці ўсярэдзіну самой хрысціянскай абшчыны разбуральную заразу дарэмнага мудрагельства і непадпарадкавання дадзенаму праз святых апосталаў вучэнню Божаму.
Прэсвітэр Арый, які жыў у той час у Александрыі, пачаў вучыць, што Хрыстос Сын Божы па благадаці, а не па прыродзе – гэта значыць, у выніку свайго зямнога жыцця, служэння і вернасці Богу Іісус стаў Сынам Божым. За тое, што Ён здзейсніў на зямлі, Бог узвысіў Яго, уваскрасіў з мёртвых і ўзнёс на Нябёсы. Такой была, у агульных рысах, ідэя Арыя, прапанаваная ім хрысціянам чацвёртага стагоддзя. Тады гэтая ідэя шмат каму спадабалася. Сапраўды, яе лёгка было прыняць і зразумець. Згодна з вучэннем Арыя, Іісус Хрыстос ва ўсім такі ж, як і ўсе іншыя людзі, палюбіў Бога больш за ўсіх, дасканалым чынам выканаў запаведзі Божыя, і Бог даў Яму моц здзяйсняць многія цуды. У канцы Свайго служэння, будучы распятым, Ён памёр, але Бог уваскрасіў Яго і ўзвёў Яго на неба, пасадзіўшы праваруч Сябе, як гэта і павінна быць з Наследнікам Царства Божага. Такім чынам, у якасці ўзнагароды за Яго зямное жыццё, па Сваёй благадаці, Бог усынавіў Іісуса Хрыста.
Узнікла вельмі сур'ёзная небяспека, якую, магчыма, мы нават не разумеем да канца. Богасыноўства належыць да вечнасці. Сын Божы стаў чалавекам. Ён Сам прыняў чалавечае аблічча, нарадзіўся, каб прынесці праўду і паказаць людзям Бога.
У свята Узнясення Гасподняга мы казалі, што Адкрыццё Божае сведчыць пра тое, што Сын Божы ўвайшоў у вечную славу, якая была Яму ўласціва яшчэ да стварэння свету і пачатку яго быцця. І здзейсніў гэта Гасподзь для таго, каб адкрыць для людзей, з'яўляючыся Хадайнікам за іх перад Богам Айцом, уваход у Царства Нябеснае і ўвесці разам з Сабою ў славу адкупленае Ім чалавецтва.Святое Пісанне гаворыць пра Узнясенне як пра вяртанне Сына туды, дзе Ён быў раней, – да Айца, але гэта вяртанне адбываецца ужо з прынятаю на вечныя часы плоццю. Тым самым стан адзінства Сына з Айцом распаўсюджваецца і на Яго чалавечую прыроду. Чалавечая плоць, праслаўленая і абожаная, узышла на неба і стала далучанай да вечнай славы і сілы Сына Божыя.
У Хрысце на неба ўзнесены Чалавек, чалавек мае дачыненне да нябеснай праўды, і гэта значыць, што Ён вярнуўся да Бога, да ведання Бога, і ў Ім – да адзінага сапраўднага, а таму вечнага жыцця. Сваім Узнясеннем Гасподзь паказвае і нам, што наша чалавечая прырода – гэта значыць, тая самая чалавечая плоць, з якой мы і складаемся, узносіцца на прастол Божы. Дасягненне стану поўнага адзінства з Богам цяпер магчыма для ўсіх, хто верыць у Хрыста. Неба цяпер адчынена для чалавека.
Таму арыянская ідэя была небяспечнай. Калі казаць пра Хрыста не як пра Бога, ва ўсім роўнага Богу Айцу і Богу Духу Святому, а як пра найдасканалейшае стварэнне Божае, то пры гэтым парушаецца важны догмат хрысціянскай веры – вучэнне аб Святой Троіцы. Бо калі Хрыстос не Бог, то ўсё хрысціянства, як справа чалавечая, павісае ў паветры і павінна быць скасавана, як усякая справа чалавечая, а збаўленне нашае не мае пад сабою ніякага трывалага падмурка.
Тады праваслаўныя епіскапы, якія з'яўляліся прыхільнікамі ідэі спрадвечнага Богасыноўства Хрыста па прыродзе, а не па благадаці, склікалі Першы Усяленскі Сабор. Гэта было ў 325 годзе. На пасяджэннях гэтага Сабору прысутнічалі такія свяціцелі Царквы Хрыстовай, як Спірыдон Трыміфунцкі, цудатворца, Нікалай Мірлікійскі, цудатворца, свяціцель Афанасій і іншыя. Саборным рашэннем было сфармулявана праваслаўнае вучэнне пра Хрыста Збавіцеля як пра Сына Божага, Другую Асобу Прасвятой Троіцы, спрадвечнага Бога, Адзінасутнага і ва ўсім роўнага Богу Айцу. Упершыню ў гісторыі Царквы быў абвешчаны адзіны Сімвал хрысціянскай веры. І кожны раз, калі народ Божы, які ў імя свайго Збавіцеля збіраецца, каб здзейсніць вялікае Таінства Святой Еўхарыстыі, гучыць і будзе гучаць да сканчэння веку гэты Сімвал. Сэнс у тым, што вера не павінна быць пашкоджана або скажона, і менавіта гэта прагучала на Саборы.
Здавалася б, даўно мінулі часы і праблемы, якія турбавалі Царкву ў часы Арыя. Але і зараз, на жаль, Царква Хрыстова таксама страсаюць розныя ерасі. І хіба без болю ў сэрцы мы сведчым аб тым, як многа сёння розных сектаў. І да гэтага дня ворагі хрысціянства (напрыклад, секта “Сведкі Іеговы”), узяўшы за аснову ерась Арыя і даўшы ёй іншую назву, бянтэжаць і ўводзяць у спакусу многіх людзей.
Сёння нам надзвычай важна ведаць сваю веру, бо зноў надыходзіць час барацьбы за Ісціну. Адныя ўпэўніваюць сябе і нас у тым, што Праваслаўе - гэта нейкая нацыянальная ідэалогія. Існуе тэндэнцыя ператварыць яго ў ідэалогію, якою можна было б замяніць марксізм. Жыццё дастаткова часта спалучае здавалася б неспалучальныя рэчы. Мы ж павінны ведаць, што Праваслаўе - гэта пошук жыцця ў Богу і што ўсялякае дзяржаўнае і нацыянальнае ўладкаванне жыцця для нас другаснае. Іншыя кажуць, што гэта наша культурная спадчына. Мы ж павінны ведаць, што Праваслаўе - гэта не стварэнне культурных формаў, а сакральнае спасціжэнне і набыццё дара Духа Святога.
Хрысціянства – рэлігія збаўлення; а гэта значыць не проста “паляпшэння” жыцця, дапамогі ў жыццёвых нягодах, раскрыцця нормаў і прынцыпаў паводзін, а менавіта збаўлення. Неабходна выратаванне самога жыцця, так безнадзейна адарванага ад свайго ўласнага зместу, ад Святла, ад Ісціны, ад Вечнасці.
Адметнай рысай нашага часу з'яўляецца утылітарызм: нам усё роўна, каму маліцца, каму служыць - была б толькі з усяго гэтага нам асабістая карысць. Але чалавечае жыццё - не проста сытае і спакойнае існаванне, а адухоўленае быццё, напоўненае сэнсам і вышэйшай праўдай. А хіба можа быць праведным жыццё, калі ўяўленні ў нас пра яго ілжывыя? Такім чынам, абараняючы Ісціну ад скажэнняў, Царква клапоціцца не аб незразумелых і абстрактных багаслоўскіх ідэях, а пра нашу далучанасць да жыцця вечнага, якое і ёсць веданне адзінага сапраўднага Бога. Таму галоўнае ў Праваслаўі не веданне на памяць зместу Евангелля і асваенне дагматычнага багаслоўя, а далучанасць да таго вопыту, які стаіць за словамі Кнігі Жыцця.
Хацелася б прывесці ўрывак са Слова аднаго з навамучанікаў нашай Царквы свяціцеля Фадзея, архіепіскапа Цвярскога, які менавіта ў гэты дзень у 1930 годзе казаў наступнае: “Праславім памяць айцоў Першага Сусветнага Сабору, і не столькі пахвальнымі словамі вуснаў нашых, колькі вернасцю запаветам айцоў у жыцці. Айцы Сабору не ад сябе выказвалі ісціну, а саткалі её ў Сімвале веры са старажытных і спрадвечных словаў Пісання Божага. Ці не таму мы павінны нязменна захоўваць “ Нікейскую ” веру як запавет жыцця, нязменны залог збаўлення?”
Дарагія браты і сёстры, праслаўляючы сёння Святых Айцоў, умацаваўшых праваслаўную веру, будзем маліць Госпада, каб Ён дапамог і ўсім нам захаваць святую і правую веру да канца нашага жыцця і з гэтай верай дасягнуць жадаемай блажэннай вечнасці. Амінь.
У Старым Запавеце Пяцідзесятніца – гэта свята штогадовага ўспаміну ўзыходжання Маісея на вяршыню гары Сінай, дзе ў некай невыказнай, містычнай тайне з'явіўся яму Бог і заключыў з ім Завет, і даў яму Запаведзі, і абяцаў яму збаўленне. Бог адкрыў Свой закон, Свае запаведзі, Бог раскрыў чалавеку Сваю задуму пра яго, Бог паказаў чалавеку шлях узрастання ў паўнату ведання жыцця і дасканаласці.
У Новым Запавеце Пяцідзесятніца – гэта свята, звернутае да будучыні, калі адбудзецца канчатковая перамога Божая, здзейсненая Ім у Сваім стварэнні.
У свята Пяцідзесятніцы мы ўспамінаем падзею, якой завяршылася справа выратавання роду чалавечага. У гэты дзень Гасподзь паслаў на Сваіх вучняў Святога Духа, Які сышоў на іх у выглядзе вогненных языкоў полымя.
Хрыстос вучыў пра Царства Божае – і вось яно раскрылася! Хрыстос абяцаў, што Дух Божы адкрые Ісціну – і вось гэта адбылося. Свет, гісторыя, час, жыццё – усё асветлена апошнім светам, усё напоўнена канчатковым сэнсам. У свеце пачаўся апошні і вялікі дзень Гасподні!
Адкрыццё Божае ўводзіць нас у найглыбейшую таямніцу жыцця Бажаства, калі паказвае Бога адзіным па Сутнасці і траічным ў Асобах.
Бог адзін па Сутнасці, траічны ў Асобах. Іншымі словамі, пры безумоўнай адзінкавасці і непадзельнасці Сваёй прыроды Бог існуе ў трох розных Асобах.
Таямніца цудоўнага “Саборнага жыцця” унутры Бога ёсць тое, што называюць Таямніцай Троіцы. Троіца – гэта слова, якое абазначае і “тры”, і “адзін”. Трэба верыць, што ў Богу адзіная Боская прырода раскрываецца ў трох асобных Асобах. У гэтым адзінстве Іпастасей, якія захоўваюць Свае асабістыя ўласцівасці, блажэнна ззяе Любоў, якая і спалучае Іх у непадзельнае быццё.
Таямніцу, што Бог адзін, але Траічны ў Асобах, адкрыў Іісус Хрыстос. Ён адкрыў нам таямніцу ўнутранага жыцця Бога, даў нам магчымасць зазірнуць у глыбіню гэтай таямніцы. Ён адкрыў нам і тое, што “Бог ёсць Любоў”. Адна вялікая таямніца дапамагае нам наблізіцца да другой. Бог ёсць Любоў таму, што Ён Траічны ў Асобах; Бог траічны ў Асобах таму, што Ён – Любоў. Бог ёсць Адзінства Трох Асобаў, так цесна злучаных паміж сабой у Любві, што Яны – Адно, застаючыся ў той жа час рознымі Асобамі. Гэтыя тры Асобы – Айцец, Сын і Дух Святы. Гэта тое, што на царкоўнай мове называецца Троіцай. У Богу адна Сутнасць раскрываецца ў трох Асобах. Любоў Божая – бязмерная, таму Асобы Прасвятой Троіцы па ўсемагутнасці іх узаемнай Любві ёсць адзін Бог, Які мае адну Сутнасць і жыве адным жыццём. У Прасвятой Троіцы як Тыя, Хто любіць, так і Тыя, Каго любяць, ёсць сама дасканаласць, бо кожная Асоба Прасвятой Троіцы ёсць Бог. І Айцец – Бог, і Сын – Бог, і Дух Святы – Бог. Прасвятую Троіцу можна назваць самым дасканалым адзінствам у любві або саюзам любві, таму што дасканалыя Тыя, Хто любіць, і дасканалае Іх пачуццё любові. Бог ёсць любоў, і любоў Божая не можа распаўсюджвацца толькі на створаны Богам свет: яна ў Святой Троіцы накіравана і ўнутр Яе жыцця. Тры Боскія Асобы, Якія маюць спрадвечнае быццё, свет убачыў з прышэсцем і ўцялесненнем Сына Божага. (Сціхіра ў дзень Пяцідзесятніцы).
Канешне, зразумець гэта нялёгка! Але гэта тое, што вынікае з вучэння Хрыста і можа быць выражана нашай чалавечай мовай. Ён прыйшоў у свет як Сын Айца Нябеснага і як роўны Яму: “Я і Айцец Адно…” “Я Сын Божы…”, “хто бачыць Мяне, той бачыць і паслаўшага Мяне Айца…” Ён таксама гаворыць і пра Трэцюю Асобу: “Дух Святы, Якога Айцец Мой пашле ў імя Маё, навучыць вас усяму”.
Гэта Ён, Дух Святы, скончыць справу Хрыста ў душах Яго апосталаў. Ён сыйдзе на апосталаў і пераменіць іх у дзень Свайго Сашэсця.
Догмат аб Прасвятой Троіцы гэта таямнічы догмат, недасягальны для чалавечага розуму. Для чалавечага розуму вучэнне аб Прасвятой Троіцы супярэчлівае, таму што гэта таямніца, якая не можа быць выражена рацыянальна.
Невыпадкова айцец Павел Фларэнскі называў догмат аб Прасвятой Троіцы “крыжам для чалавечай думкі”. Для таго, каб прыняць догмат аб Прасвятой Троіцы грахоўны чалавечы розум павінен адмовіцца ад сваіх прэтэнзій на здольнасць усё пазнаваць і рацыянальна тлумачыць – гэта значыць, што для спасціжэння таямніцы Прасвятой Троіцы неабходна адмовіцца свайго разумення. В.Н.Лоскі гаварыў, што Вучэнне аб Троіцы “не толькі аснова, але і найвышэйшая мэта багаслоўя, бо… зразумець таямніцу Прасвятой Троіцы ў яе паўнаце – значыць увайсці ў Боскае жыццё, у само жыццё Прасвятой Троіцы.”
Такім чынам, калі ў хрысціянскім вучэнні гаворыцца пра Трыадзінства Божае, то гаворыцца аб таямнічым, схаваным у глыбіні Бажаства ўнутраным жыцці Божым, паказаным свету ў часе, у Новым Запавеце, зыходжаннем ад Айца ў свет Сына Божага і дзеяннем цудатворчай, жыццяпадацельнай і выратавальнай сілы Суцешыцеля – Духа.
Таямніца ўнутранага жыцця Бога – гэта таксама таямніца нашых чалавечых жыццяў. Таямніца Прасвятой Троіцы з'яўляецца адной з найвялікшых таямніцаў хрысціянства. Нягледзячы на тое, што асобныя няяўныя спасылкі на яе можна знайсці яшчэ ў Старым Запавеце, для чалавецтва, якое жыло да Хрыста, у тым ліку і для богаабранага народа, яна была закрыта. Адкрыццё пра таямніцу быцця Божага, пра тое, што Бог ёсць Троіца, прынёс у свет Сын Божы і перадаў яго Сваёй Царкве. Нават пасля прышэсця ў свет Збавіцеля таямніца Святой Троіцы адкрываецца не ўсім, а толькі членам Царквы Хрыстовай, якія праз яднанне з Хрыстом становяцца далучанымі да таінства блажэннай Троіцы. Усе, хто знаходзіцца за межамі Царквы, нават калі яны дасканала будуць вывучаць багаслоўскія трактаты, у якіх раскрываецца вучэнне Царквы, не змогуць спасцігнуць таямніцы быцця Божага так, як члены Царквы, нават калі апошнія спецыяльна не вывучалі багаслоўя. “Ніхто не можа ясна і поўна спасцігнуць розумам і выказаць словам догмат аб Прасвятой Троіцы, колькі не чытай Пісання Божага”, – піша прападобны Сімяон Новы Багаслоў.
Таямніца Святой Троіцы пазнаецца вопытным шляхам. Яна разумеецца хутчэй не розумам, а перажываецца сэрцам. Самастойна пазнаць гэтую таямніцу немагчыма нікому: далучэнне да яе магчыма толькі пры ўздзеянні і прасвятленні Духам Святым. Для таго, каб Дух Святы наведаў чалавека і ўклаў у яго сэрца веданне таямніцы быцця Прасвятой Троіцы, чалавек павінен мець веру і ачышчанае ад грахоўных заганаў сэрца, бо ў Дабравесці Хрыстовым гаворыцца: “Блажэнны чыстыя сэрцам, бо яны Бога ўбачаць”. Гэтыя ж умовы неабходныя для пазнання таямніцы ўчалавечання Сына Божага, таямніцы Царквы і ўвогуле справы выратавання паўшага чалавецтва.
Свята Святой Троіцы мае сваёй мэтай натхніць хрысціяніна жыць духоўнымі інтарэсамі. Пяцідзесятніца – гэта дзень новай сустрэчы Боскага Суцешыцеля з прагнучай наталення чалавечай душой, якая можа зноў піць з крыніцы жывой вады і напаўняць сябе самымі ўзвышанымі і высакароднымі пачуццямі. У гэты дзень благадаць Божая, быццам вогненнае полымя, знішчае яго саграшэнні; быццам алей, змякчае яго сэрца; быццам святло, прасвятляе яго думкі; быццам пахучае міра, асвячае ўсю яго сутнасць. Благадаць дае яму духоўныя сілы, каб жыць ва ўстрыманні, рабіць дабро, любіць Бога, дапамагаць тым, хто побач з ім. Ранейшую збянтэжанасць і азлобленасць яна ператварае ва ўнутраны спакой і радасць, як сведчыць пра гэта, зыходзячы са свайго ўласнага вопыту, старац Сілуан Афонскі: “З благадаццю Божай лёгка жыць, усё добра атрымліваецца, усё люба і радасна сэрцу, душа знайшла спачын у Богу і адчувае сябе, быццам бы ў прыгожым і цудоўным садзе, у якім жыве Гасподзь.”
Будзем імкнуцца, каб ва ўсім нашым жыцці і ва ўсіх нашых справах праяўляліся плады Духа Святога, які жыве ў нас: любоў, радасць, спакой, доўгацярплівасць, ласкавасць, міласэрнасць, вера, сціпласць, стрыманасць. (Гал.5: 22-23).
Дай Бог, браты і сёстры, каб кожны з нас, як у свой час і апосталы Хрыстовы, мог успрыняць у сэрцы сваім гэту благадаць Усесвятога Духа для таго, каб разам з гэтай благадаццю ісці па сваім жыццёвым шляху, ісці ўпэўненымі крокамі і цвёрдаю хадою, ведаючы, што разам з намі Гасподзь.
Сёння мы адзначаем дзень Святога Духа. Святы Дух усё Сабою напаўняе і падае жыццё ўсяму існаму. Напаўняе Ён і сэрцы чалавечыя. Святы Дух з намі, Ён ажыватварае ўсё наша жыццё, якасна перамяняе і змяняе яго, робіць зусім іншым. Пры ўздзеянні Духа Святога челавеку падаецца ўся блажэнная паўната самых цесных дачыненняў і стасункаў з Богам. Адзінасутны і непадзельны ў Прасвятой Троіцы Гасподзь Бог, менавіта таму той, хто далучаны да благадаці Святога Духа, парадняецца з Сынам Божым і ўсынаўляецца Нябеснаму Айцу. Менавіта такую паўнату благадатных дароў атрымалі апосталы Хрыстовы ў згаданы дзень Пяцідзесятніцы.
“Як Сын Божы з'явіўся на зямлі бачным вобразам, так і Духу Святому таксама трэба было з'явіцца такім чынам”, – гаворыць свяціцель Грыгорый Багаслоў. У Сіонскую святліцу, дзе чакалі абяцанага Суцяшыцеля апосталы, з бурным подыхам ветру сышоў Дух Божы ў выглядзе вогненных языкоў. Так адбылося хрышчэнне Духам Святым і агнём (Лк.3:16), прадказанае найвялікшым са старазапаветных праведнікаў – Прадцечам і Хрысціцелем Гасподнім Іаанам.
Многія пакаленні людзей прайшлі праз гэты вопыт перамянення жыцця прысутнасцю Духа Святога. Успомнім рыбакоў, на якіх Дух Святы сышоў у дзень Пяцідзесятніцы. Гэта былі простыя галілейскія рыбакі, людзі някніжныя. І толькі пасля таго, як Дух Святы сышоў на іх, калі яны пачалі размаўляць на іншых мовах, калі адчулі ў сабе новыя сілы і новыя здольнасці, яны пачалі набліжацца да разумення свайго сапраўды ўсяленскага паклікання: прапаведаваць Евангелле ўсім народам. Дух Святы перамяніў саму іх сутнасць і падрыхтаваў да подзвігу, асвяціў для атрымання прамяністых нябесных вянцоў.
Так у Сіонскай святліцы было заснавана нябачнае, але да сканчэння часоў непарушнае Царства Святога Духа на зямлі. Дух Гасподні спачыў на Царкве Хрыстовай – маці ўсіх хрысціянаў, якой, згодна з абяцаннем Главы яе – Госпада Іісуса, не страшныя ўсе сілы пекла.
Апранутая ў панцыр благадаці Божай, Святая Царква перамагла ўсе хітрыкі князя свету гэтага – дыявала і адданых яму сыноў пагібелі: выстаяла сярод лютых старажытнарымскіх і навейшых расійскіх ганенняў, пазбегла спакусаў ілжывых ерасей і бязбожных вучэнняў, паўстала ў чысціні і святасці вучэння Хрыстова і заветаў апостальскіх і ўзводзіць у Нябеснае Царства верных сыноў і дачок сваіх. Уставаць і падаць, падаць, але зноў уставаць з нечыстаты і брыдоты, спадзеючыся на міласэрнасць Божую, і не аслабець у духоўнай бітве з унутраным і знешнім злом – вось справа сапраўднага воіна Хрыстова ў гэтым поўным спакусаў свеце.
Першым зваротам святога апостала Пятра да народа, узрушанага і ўражанага з'яўленнем вогненных языкоў Духа, было слова “ Пакайцеся! ” . Пакаянне – вось першы неабходны крок на цярністым шляху набыцця благадаці Духа Святога.
“Калі Усявышні, сышоўшы, змяшаў мовы, то Ён тым раздзяліў народы; а калі падаў вогненныя языкі, Ён заклікаў усіх да адзінства…” У гэтых словах кандака свята Пяцідзесятніцы праводзіцца паралель паміж тым, што адбывалася на досвітку чалавечай гісторыі, – будаўніцтвам Вавілонскай вежы, – і тым, што адбылося ў пяцідзесяты дзень пасля Уваскрасення Хрыстова – сашэсцем Духа Святога на апосталаў. Тады людзі, апантаныя вар'яцкай ідэяй пабудаваць вежу, якая дасягала б да нябёсаў, былі пакараны Богам: яны пачалі размаўляць на розных мовах і перасталі разумець адзін аднаго. А ў дзень Пяцідзесятніцы кожны з соцень людзей, якія прыйшлі ў Іерусалім, пачуў апосталаў, якія гаварылі на яго роднай мове. Бязбожнае будаўніцтва стала прычынай раздзялення чалавецтва, а сыход Святога Духа аб'яднаў усіх людзей у адзінае Цела, адзіную Царкву, дзе ўсе разумеюць адзін аднаго таму, што прасякнуты адным духам і жывуць дзеля адной мэты.
З часоў будаўніцтва Вавілонскай вежы ўсё чалавецтва падзелена на розныя плямёны, розныя краіны, у кожнай з якіх свая мова, свая культура, свая цывілізацыя, свая духоўная традыцыя. І ўсе спробы ўніфікацыі мовы, культуры, светапогляду, як і ўзвядзенне Вавілонскай вежы, канчаліся ў лепшым выпадку няўдачай, у горшым – катастрофай. Мы ўсе былі сведкамі крушэння Вавілонскай вежы, якую будавалі напрацягу сямідзесяці гадоў: увесь гэты час людзей розных нацыянальнасцяў, розных культурна-гістарычных традыцый прымушалі размаўляць на адной мове, вызнаваць адну ідэалогію, навязаную ім бязбожнай уладай. У імя ідэі перамогі бязбожнай камуністычнай ідэалогіі мільёны людзей былі рэпрэсаваны, загнаныя ў лагеры, знішчаныя фізічна або маральна. Але дасягнутае адзінства аказалася недастаткова трывалым: вежа абрушылася ад першага подыху свежага ветру. Усе народы, гвалтоўна і штучна аб'яднаныя, зноў раздзяліліся і пачалі будаваць жыццё кожны па-своему.
Відавочна, што пасля будаўніцтва Вавілонскай вежы і да Другога прышэсця Хрыста ў чалавецтва не можа быць адзінага цывілізацыйнага стандарту. Чалавецтва асуджана на тое, каб быць падзеленым у адпаведнасці з рознымі культурнымі, духоўнымі і палітычнымі традыцыямі розных народаў і краін. Толькі ў Царкве Хрыстовай, дзе няма “ні эліна, ні іудзея”, або ў эсхаталагічным Царстве Божым гэта раздзяленне пераадольваецца. Тут жа, на зямлі, ні адна ідэалогія не можа стаць агульнай для ўсіх, ні адна светапоглядная, рэлігійная, культурная, цывілізацыйная або палітычная дактрына не зможа аб'яднаць чалавецтва. І ўсе спробы прымусіць людзей прыняць такую дактрыну скончацца правалам, падобным на разбурэнне Вавілонскай вежы.
Баганосныя айцы Царквы называюць галоўную, адзіную сапраўдную мэту дадзенага нам часовага зямнога жыцця – набыццё і захаванне благадаці Святога Духа ў сэрцах нашых. Асабліва выразна і падрабязна распрацавана гэтае вучэнне прападобным аввам Макарыем Вялікім, які ў старажытнасці здзяйсняў свой подзвіг у пустынях Егіпта. Яго запаветы нагадаў нашаму народу прападобны старац Серафім, падзвіжнік пустыні Сароўскай. Святыя айцы вучаць, што пост, малітва і ўсе нашы добрыя справы зусім не самамэта, а толькі неабходныя сродкі, каб умаліць Духа Святога ўсяліцца ў нашыя сэрцы – менавіта да гэтага неабходна імкнуцца нам, менавіта аб гэтым трэба несупынна прасіць Усявышняга. “Здабудзь Дух спакою, і тысячы выратуюцца вакол цябе!” – гаворыць прападобны Серафім Сароўскі, які сам прасвятляе, акрыляе і да гэтай пары працягвае выратоўваць для Царства Нябеснага мноства душ чалавечых.
У духоўным плане мы павінны скіроўваць свае позіркі да Другога прышэсця Хрыстова, да Царства Нябеснага, дзе мы будзем аб'яднаны Духам Святым у адзінай Пасхе, адзінай Пяцідзесятніцы. Менавіта да гэтага павінны мы рыхтаваць сябе ўсім сваім жыццём, кожнай справай і кожным словам. "Непакорнасць сучаснаму, непрымірымасць з ім і вера ў будучае няхай натхняюць нас, – гаворыць айцец Сергій Булгакаў. – Пяцідзесятніца не абяцае нам спакою і перамогі на зямлі, не абяцае нам гэтага і Хрыстос, але Ён кліча нас да барацьбы, да творчых справаў."
Будзем падыходзіць да жыцця творча, будзем прасіць Духа Святога, каб Ён прыйшоў і ўсяліўся ў нас, каб Ён перамяніў наша жыццё і – праз нас – жыццё тых, хто побач з намі. Хрысціяне, верныя евангельскаму слову, верныя Святой Апостальскай Царкве, павінны і ў наш час усведамляць, што яны знаходзяцца сярод бяздушнага свету, варожага Хрысту. Іх вызначальнымі рысамі павінны быць непахісная вернасць Хрысту, адзінадушша ў вызнанні Апостальскай Веры, чысціня ў асабістым жыцці, пачуццё асаблівай адказнасці за Царкву і за лёс свету.
І, нарэшце, мы ніколі не павінны адыходзіць ад Царквы, страчваць жывую сувязь з Ёй. Бо што б ні здарылася з гэтым светам, з нашай краінай, з кожным з нас, Царква будзе стаяць да сканчэння часоў, і “ вароты пекла не адолеюць яе. ” І для кожнага з нас яна будзе заставацца Маці, якая аб'ядноўвае ўсіх нас у адзінае Цела ўздзеяннем Духа Святога. Амінь.